1  Товч дүгнэлт

Улаанбаатар Цэвэр  Агаар санаачлага II  төслийн баг  нь

Цэвэр агаарын  сангийн 2012  оны  болон 2013-2015  оны  төсвийн  төслийг  бэлтгэх,  боловсронгуй  болгох  ажлын даалгаврын 3.4.5-ын хүрээнд энэхүү тайланг бэлтгэсэн болно. 
Цэвэр  агаарын  сан  нь  Засгийн  газрын  тусгай  сангийн  хувьд  бие  даасан  сан  хэдий  ч Төсвийн  ерөнхийлөн  захирагч  нь  Байгаль  орчин,  аялал  жуулчлалын  сайд  байх  тул  уг сангийн  төсөв  нь  Байгаль  орчин,  аялал  жуулчлалын  сайдын  төсвийн  багцад  багтаж батлагддаг байна. 

Улаанбаатар  Цэвэр  Агаар  санаачлага II  төслийн  багийн  ажил  эхлэх  үед  Цэвэр агаарын  сангийн 2012  оны  төсөв  нь  УИХ-д  өргөн  баригдсан  үе  байсан.  Хэдий  ийм  боловч төслийн  баг  Цэвэр  агаарын  сангийн 2012  оны  төсвийн  хэмжээ  ямар  байж  болох  талаар судалгаа  хийж,  уг  судалгаанд  тулгуурлаж  энэхүү 2012  оны  төсвийн  төслийг  бэлтгэсэн болно. 
Цэвэр  агаарын  сангийн 2012  оны  төсөв  нь  энэхүү  төслийн  хүрээнд 31.2  тэрбум төгрөг  байхаар  тооцоологдсон  нь  уг  сангийн 2012  оны  батлагдсан  төсвөөс 0.2  тэрбум төгрөгөөр илүү байгаа юм. 

Цэвэр  агаарын  сангийн 2013-2015  оны  төсвийн  төсөөлөл  нь  нийт 220.7  тэрбум төгрөгийг уг сангийн ирэх 3 жилийн үйл ажиллагаанд зарцуулагдахаар тооцоолсон болно. 
Энэхүү  Улаанбаатар  Цэвэр  Агаар  санаачлагаII  төслийн  багаас  тооцоолон  гаргасан төсөв,  төсөв  боловсруулах  явц,  төсөл  боловсруулахад  анхаарал  зүйлс  зэрэг  нь  тус сангийн  хувьд  дараа  дараагийн  жилүүдэд  төсвийг  бэлтгэж,  харьялах  шатанд  танилцуулж батлагдахад нь гарын авлага болоход оршино.

2  Удиртгал

Цэвэр  агаарын  сан  нь  Байгаль  орчин,  аялал  жуулчлалын  яамны  дэргэдэх  Монгол Улсын Засгийн газрын тусгай сан юм. 

Уг  сан  нь 2010  онд  байгуулагдсан  бөгөөд  үндсэн  зорилго  нь  агаарын  бохирдлыг бууруулах, агаар бохирдохоос урьдчилан сэргийлэх зэрэг үйл ажиллагаа явуулах юм. 
Засгийн  газрын  тусгай  сангийн  хувьд  жил  бүрийн  үйл  ажиллагааны  зардал  буюу төсөв  нь  төрийн  бусад  байгууллагуудын  адил  өөрийн  харьяа  яамны  сайдын  багцад  багтаж батлагддаг байна. 

Төслийн  багийн  хувьд  тус  сангийн 2012  оны  төсвийг боловсруулахдаа  УИХ-аас батлагдсан  төсвийг  суурь  төсөв  болгон,  Цэвэр  агаарын  сангийн  зохион  байгуулалт,  үйл ажиллагааны  цар  хүрээнд  хийсэн  дүн  шинжилгээнд  тулгаарлаж  төсвийн  төсөөллийг боловсруулсан болно. 

Цэвэр  агаарын  сангийн 2013-2015  оны  төсвийн  төсөөллийг  боловсруулахдаа 2012  оны  төсвийн  төсөөллийг  суурь  болгосон.  Мөн  үйл  ажиллагааны  төлөвлөгөө  болон  төсвийн дүнг  тодорхойлохдоо  УИХ-аас  гаргасан “Шинэ  бүтээн  байгуулалт”  дунд  хугацааны зорилтот  хөтөлбөр,  Засгийн  газрын  бодлогод  төлөвлөгөөнд  нийцүүлсэн  гаргасан  БОАЖЯ-ны  “Дунд  хугацааны  зорилт,  хэрэгжүүлэх  шаардлагатай  арга  хэмжээний  төсөөлөл”-д тулгаарлан 2013-2015 оны төсвийн төсөөллийг бэлтгэсэн. 

Цаашид 2012  оны  сонгуулын  үйл  ажиллагаатай  холбогдож,  шинээр  байгуулагдах Засгийн  газрын  үйл  ажиллагааны  мөрийн  хөтөлбөртэй  уялдаж  Цэвэр  агаарын  сангийн 2013-2015  оны  төсвийн  төсөл  тодорхой  хэмжээгээр  өөрчлөгдөж  магадлал  байгааг  төслийн багийнхан тэмдэглэхийг хүсэж байна. 

Цэвэр  агаарын  сангийн 2012-2013 оны  онуудын  төсвийн  төслийг  боловсруулах  үйл явцын  үед  учирч  байсан  гол  бэрхшээл  бол  тус  сангийн  хувьд  Удирдах  зөвлөлөөр батлагдсан  үйл  ажиллагааны  төлөвлөгөө  байгаагүй  нь  сангийн  төсвийг  хийхэд  зөвхөн БОАЖЯ-ны  дунд  хугацааны  зорилт,  арга  хэмжээнд  тулгуурлан  тус  онуудын  сангийн  үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, санхүүжилтийн хэмжээг тооцоход хүргэсэн юм. 

Цаашид  энэ  тал  дээр  харьяа  яам,  тус  сангийн  Удирдах  зөвлөл  анхаарал  хандуулах нь  Цэвэр  агаарын  сангийн  үйл  ажиллагаа  бодит  байдлаар  тусгалаа  олох,  мөн  төсөв, санхүүгийн  үйл  ажиллагаа  нь  хууль  тогтоомжийн  дагуу  бодит  байдлаар  голдирлоо  олох  ач холбогдолтой гэж үзэж байна.

3  2012 оны төсөв

3.1  2012 оны төсөв боловсруулах үйл явц

Цэвэр  агаарын  сангийн 2012  онд  батлагдсан  төсөв  нь  Монгол  Улсын  Нэгдсэн Төсвийн  тухай  хууль, Төсөвт  Байгууллагын  Удирдлага  Санхүүжилтийн  тухай  хууль болон Цэвэр  агаарын  санг  бүрдүүлэх,  захиран  зарцуулах,  түүнд  хяналт  тавих,  тайлагнах”  тухай БОАЖЯ-ны сайдын тушаалын дагуу боловсруулагдаж батлагдсан байсан. 

Цэвэр  агаарын  сангийн  тухайн  жилийн  төсвийг  боловсруулах  үндсэн  арга  нь Байгаль  орчин,  аялал  жуулчлалын  сайд  нь  Цэвэр  агаарын  сангийн  Төлөөлөн  Удирдах Зөвлөлийн  санал,  өөрийн  яам  болон  Засгийн  газрын  үйл  ажиллагааны  хөтөлбөрт тусгагдсан үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд тулгуурладаг байна. 

Ийнхүү  боловсруулсан  төсвөө  төсвийн  ерөнхийлөн  захирагчийн  хувьд  өөрийн багцад  тусган  төлөвлөж,  Санхүүгийн  асуудал  эрхэлсэн  төрийн  захиргааны  төв байгууллагад хүргүүлдэг байна. 

Санхүүгийн асуудал эрхэлсэн төрийн  захиргааны  төв байгууллага нь  Цэвэр агаарын сангийн  орлого,  зарлагыг  холбогдох  журмын  дагуу  хянаж,  улсын  нэгдсэн  төсвийн төлөвлөгөөнд  тусгаж,  Төсөвт  байгууллагын  удирдлага  санхүүжилтийн  тухай (энэ  тайланд цаашид“ТБУСТ” хууль  гэнэ) хуулийн 31.1-ийн  дагуу  тухайн жилийн 9-р сарын 15-ны  дотор Засгийн Газарт өргөн мэдүүлдэг байна. 

Засгийн  газар  нь  төсвийн  нэгдсэн  төслийн  төлөвөлгөөг  төсвийн  ерөнхийлөн захирагч  нэг  бүрээр  хэлэлцэж,  ийнхүү  хэлэлцсэн  төслийг  ТБУСТ  хуулийн32.1-д  зааснаар УИХ-д өргөн мэдүүлдэг байна. 

УИХ  нь  хууль  заасан  хугацаанд  тухайн  жилийн  төсвийг  баталдаг  бөгөөд  дээрх  үйл явц,  дүрэм  журмын  дагуу  Цэвэр  агаарын  сангийн 2012  оны  төсөв  нийт 31.0  тэрбум төгрөгөөр  батлагджээ.  Үүнээс  Цэвэр  агаарын  сангийн  дотоод  үйл  ажиллагааны  зардал  нь 210  сая  төгрөг,  үлдэх  хэсэг  нь  тус  сангийн,  Байгаль  орчин  аялал  жуулчлалын  яамны,  мөн бусад  төрийн  байгууллагуудын  агаарын  бохирдолыг  бууруулах  ажил,  төлөвлөгөөнд тусгагдсан ажлыг санхүүжүүлэх зардал хэлбэрээр батлагдсан байна. Улаанбаатар  Цэвэр  Агаар II  төслөөс  ЦАС-ийн 2012  оны  төсвийг  тодорхойлохдоо зөвхөн  үйл  ажиллагааны  зардалд  нь  дүн  шинжилгээ  хийж,  урсгал  зардал  болон  хөрөнгө оруулалтын  зардлын  хэмжээг 197.9  сая  төгрөгөөг  нэмэгдүүлэн  нийт 407,7.  сая  төгрөг байхаар тооцоолсон. 

3.2  Төсвийн төсөөллийг боловсруулахад анхаарсан асуудлууд: 

2012  оны  төсвийг  боловсруулахдаа  дараах  асуудлуудыг  анхаарал  хандуулсан болно. Үүнд: 

1.  Хууль,  тогтоомжийн  хүрээнд  нийцүүлэх.  Төсөвт  байгууллагын  удирдлага санхүүжилтийн  тухай  хууль,  Нэгдсэн  төсвийн  тухай  хууль,  Төрийн  Аудитын  тухай хууль, Төрийн  албаны  хууль, Тусгай сангийн  тухай  хууль, “Төрийн албан хаагчдад нэмэгдэл олгох тухай” Засгийн газрын 96-р тогтоол, “Мэргэшсэн нягтлан бодогчдод мэргэжлийн  нэмэгдэл  олгох  тухай”  Санхүү  Эдийн  Засгийн  Сайдын 258-р  тоот тушаал, “Томилолтын  зардлыг  шинэчлэн  тогтоох  тухай” Сангийн  Сайдын132, 124-р  тоот  тушаалууд,  Засгийн  газрын  Цэвэр  агаарын  санг  бүрдүүлэх, захиран зарцуулах,  түүнд  хяналт  тавих,  тайлагнах  журам болон  Цэвэр  агаарын  сангийн Байгууллагын дотоод журам-д тус тус нийцүүлэх бодлого баримталсан.

 
2.  Тухайн  жилийн  үйл  ажиллагааны  төлөвлөгөө,   тус  сангийн  удирдлага,  зохион байгуулалт,  дотоод  шаардлага,  хэрэгцээнд  тулгуурласан  байх.  Төслийн  багаас санал  болгосон  Цэвэр  агаарын  сангийн  бүтэц,  зохион  байгуулалтыг 14  хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр  тус  сангийн  дотоод  үйл  ажиллагааны  зардлыг  тодорхойлсон. Хөрөнгө  оруулалтын  болон  төслийн  зардлын  хувьд 2012  оны  БОАЖЯ-ны тодорхойлсон хөтөлбөр, үйл ажиллагааны хүрээнд уялдуулсан болно. 

3.  Бодит  төсөвтэй  харьцуулсан  байдал.  2012  оны  төсвийн  төсөл  нь  өнгөрсөн  оны төсөв, түүний  гүйцэтгэлтэй харьцуулах  байдлаар зардлын  төрөл, дүнг  тодорхойлсон болно.  Иймд  зайлшгүй  байж  болох  зардлын  хэрэгцээг  харгалзан  үзэж  зардлыг хэмжээг тооцоолсон.  Бодит  зах  зээлийн  ханшид  тулгуурлах.  Төсвийн  урсгал  зардал  болон  хөрөнгө оруулалтын зардал нь төсөв бэлтгэх үеийн зах зээл дээрх үнийн түвшинд судлагдаж хийгдсэн. 

3.3  Дүгнэлт

Улаанбаатар  Цэвэр  Агаар  санаачлага II  төслийн  багаас  гаргасан 31,2  тэрбум төгрөгийн  төсөв  дээр  дурьдсан  хууль,  тогтоомж,  журамд  нийцүүлсэн,  сангийн  Удирдах зөвлөлөөр  хэлэлцэгдэж,  УИХ-аас  баталсан  үйл  ажиллагааны  төлөвлөгөө  болон  зардлыг дэмжин  харин  сангийн  дотоод  зардлын  хувьд  удирдлага,  үйл  ажиллагааны  бүтцийг тодорхойлж,  сангийн 2012  оны  дотоод  үйл  ажиллагаанд  уялдуулж  зардлыг  тооцоолж төсөвлөсөн.
Түүнчлэн 2012  төсвийн  төсөөлөл  нь  тус  сангийн  дараа,  дараагийн  жилүүдийн төсвийг боловсруулахад суурь болж өгснөөрөө ач холбогдолтой.